Soru: Bir insanın hanımına Sen Boşsun İnşâallâh demek durumunda hüküm nedir? Bu şekilde boşanan bir kadın kocasından dinen ayrı sayılabilir mi? Bu eğer talâk ise tek seferde boşama olur mu yoksa 1 talâk mı gider?
Boşsun İnşâllâh Demek Boşama mıdır?
Cevap: Öncelikle kısaca belirtelim ki “Bir kişinin hanımına ‘sen boşsun inşaellah’ demesi durumunda, bu sözle talak vaki olmayacağı Hanefi mezhebine göre yazılmış metinlerimizde mevcuttur.”[1]
Talâkta İstisnâ Yapmak
Talakta istisna yapmak şeklinde nitelenen Boşsun İnşâallâh demek ile bu söz İmam Ebu Hanife ve İmam Muhammed’e göre iptaldir, lağivdir. Zira bu sözde hanımı boşamak Allah Teâlâ’nın meşietine bağlandığı için ve Allah’ın nasıl dileyeceği hususu da kimsenin bilgi dairesinde olmadığı için bu sözün bir geçerliliği olmayacaktır.[2]
İbn Ebi Şeybe “el-Musannef”inde Muaz b. Cebel(Radıyallahu Anh)’den Efendimiz Aleyhissalatü vesselam’ın hadisi olarak “Kim hanımına inşaellah sen boşsun derse (hanımı) boş olmamıştır” şeklinde bir rivayet nakletmektedir.[3] Abdürrezzak’ın da “Musannef”inde Ebu Hanife- Hammad- İbrahim(en-Nehâî) tarikiyle rivayet ettiği bir nakilde İbrahim en-Nehai “Kişi yemin eder de şayet şunu şunu yapmazsam hanımım boş olsun diye yemin ederse ve daha sonra dediğini yapmayacak olursa istisna ettiği/inşaellah dediği durumda hanımı kendisinden boş olmaz”demiştir. Ve Ebu Hanife’de bu görüşü almaktadır.[4]
Talâk veya Yemin Lafzında İnşâallâh Kelimesini Kullanmak
Nitekim İbn Ömer (Radıyallahu Anh)de “Her kim yemin eder de İnşaellah diyecek olursa yemininde hanis olma durumu yoktur”[5] sözüyle inşaellah kelimesinin bitiştirilip talak veya yeminde istisna yapıldığı durumda bu kelimenin bulunduğu sözün her hangi bir hüküm ifade etmeyeceğini beyan etmiştir.
İmam Ebu Yusuf “el-Âsâr”ında Ata b. Ebi Rabah’tan ve İbrahim en-Nehai’den yukarıdaki nakillere paralel iki kavil rivayet etmektedir.[6] İmam Muhammed’de “el-Âsâr”ında İbrahim en-Nehaî’den nakletmiştir ki o “Hanımına sen inşaellah üç kere boşsun” diyen bir adam(ın bu sözühakkında) “(Bu söz) hiçbir şey değildir. Bu söz üzerine talak vaki olmaz” demiştir.[7] Aynı şeyi “el-Asl” ında da demektedir.[8] Şu halde bütün bu nakiller bize Hanefi mezhebince bu şekildeki birtalakın geçerli olmayacağını söylemektedir. Ve “Allah dilemediği müddetçe, Allah dilediği müddetçe, Ancak Allah’ın dilemesiyle” türünden lafızlarla da inşaellah lafzı gibi talak verilemez.[9]
Son olarak şunu da belirtelim ki bizim talak olmayacağını söylediğimiz söz inşaellah kelimesinin bitiştirilerek ayrı söylenmeden telaffuz ediliş halidir. Aksi takdirde bir kişi hanımına “sen boşsun” dedikten sonra susmak veya başka kelama dalmak gibi şeylerle şu iki kelamın arasını ayıracak olursa bu durumda talakı geçerli olacaktır.[10]
[1] Ubeydullah b. Mesud, Vikaye(Şerhi ile) III/81 Müessesetu’l-Verrak, 2006, B.I
[2] İbn Abidin, Reddu’l-Muhtar, IV/631 Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan 1994, B.I
[3] İbn Ebi Şeybe, el-Musannef, IX/569 No: 18329 Şirketu Dari’l-Kıble-Müessesetu Ulumi’l-Kuran, Dimeşk 2006, B.I
[4] Abdürrezzak, el-Musannef, VI/389 No: 11327 el-Mektebu’l-İslâmî, Beyrut-Lübnan 1983, B.II
[5] Zafer Ahmed el-Usmani et-Tehanevi, İ’lâu’s-Sünen, XI/196 No: 3291 İdaretu’l-Kur’an ve’l-Ulûmi’l-İslâmiyye, Karaçi, Pakistan, 1415, B.III
[6] İmam Ebu Yusuf, Kitabu’l-Âsâr, s. 136,138 No: 620, 628
[7] Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî, Kitabu’l-Âsâr, II/ 457-458 No: 511 Daru’n-Nevadir, Dimeşk, 2008, B.I
[8] Muhammed b. Hasen eş-Şeybânî, Kitabu’l-Asl, II/300 Daru İbn Hazm Beyrut-Lübnan 2012 B.I
[9] Şeyhzade, Mecmau’l-Enhur, II/70-71, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut-Lübnan, 1998, B.I
[10] Alauddin es-Semerkandi, Tuhfetu’l-Fukaha, II/289 Mektebetu Dari’t-Türas, Kahire, 1998, B.III
