Sual: Camilerin altında bulunan dükkânları kiralamak caiz midir? Cami altında tuvalet yapılmasında bir sakınca var mıdır?
Cevap: Es-Selamü aleyküm
وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ (şüphesiz mescidler yalnız Allah içindir.) Cin/18
İmam Ebu Hanife’ye göre bir mescid yapıldığı ve müstakil girişi olduğu zaman, ilk kişinin namaz kılmasıyla orası mescid hükmünü alır. Artık mülkiyeti arazi sahibinin veya başka hiç kimsenin değil yalnız Allah’ındır. İmam Ebu Yusuf’a göre; burayı mescid yaptım demekle mülkiyet zail olup orası mescid olur, yani mescid hükmünü alması için orada namaz kılınması şart değildir. İmam Muhammed’in görüşü ise bir rivayette İmam Ebu Hanife’nin görüşü ile aynıdır. Diğer rivayette ise İmam Muhammed’e göre orada cemaatle namaz kılınmadıkça mülkiyetin zevali söz konusu değildir. Çıplak arazinin durumu da böyledir.
Şu halde sualimizin cevabına müteallik Mescidler iki kısımdır.
1- Çıplak arâziyken mescid hükmünü almış olanlar.
Çıplakken mescid hükmünü alan arâzinin üzerine mescidden başka bir şey binâ edilemez, yerden göğe mesciddir. Ancak mescidin levâzımından olan tuvalet, şadırvan gibi şeyler ve imam için lojman yapılabilir. Böyle bir mescidin alt katında dükkan yapılırsa burayı kiralamak caiz değildir.
2- Çıplak arâzi iken alt katları dükkan, ev veya medrese emsâli şeylere niyet edilen mescitler.
Bu tür mescidler inşâ edilirken henüz mescit hükmünde olmayıp imamların zikrolunan görüşlerine göre sonradan mescid hükmünü alırlar. Şu halde mescit hükmünü almamış arazide mescid yapılırken, alt katlar için dükkân veya meşru olan ev, medrese v.s şeylere niyet edilebilir. Bunlar -mescidi yaptırana göre- geliri mescide ait olmak üzere müstakil olarak vakfedilebileceği gibi, imam lojmanı gibi mescid için gerekli şeylerde yapılabilirler. Alt katlar mescitten ayrı olarak vakıf yapılmışsa vakfedenin şartı üzere hareket edilir. Geliri camiye yardım amaçlı vakfedilen alt katlar, ecr-i mislinden (piyasa değerinden) kiraya verilirler. Ecr-i mislinden noksan bir ücretle kiraya verilirse bakılır; şayet bu, bir noksan-ı yesir ise kiralama sahih olur. Fakat noksan-ı fahiş olursa sahih olmaz. Kira hususunda noksan-ı yesir 1/5 ten aşağı olan noksandır. Noksan-ı fâhiş ise 1/5 ten ziyade olan miktardır. [1] Yani piyasa değeri 1000 lira olan yeri 800 liradan aşağı kiraya vermek sahih değildir. Meselede daha çok tafsilat ve görüşler vardır ancak özet olarak Hanefi mezhebinin görüşü budur.
Her iki durumda da mescidin levâzımından olduğundan mescidin altında veya yanında tuvalet ve şadırvan yapmakta bir beis yoktur. Ve’s-Selam.
Emin Ali YÜKSEL
